ADHD/ADD en angst in het sociaal contact
ADHD/ADD en angst in het sociaal contact is een verband dat mensen zelden leggen. Zelfs mensen die al de diagnose ADD of ADHD kregen weten soms niet dat ongeveer de helft van de mensen met ADHD ook last heeft van angst voor de anderen.
Sociale angst en ADHD bij pubers
Nochtans is het voor veel mensen met ADHD een levensgroot probleem. Vooral mensen met ADHD Type Onoplettendheid (vroeger genaamd ADD) hebben er last van. Vaak begint die angst pas tijdens de puberteit. Pubers voelen zich algemeen wel wat bekeken door anderen, vooral in groep. En ze voelen er zich soms niet bij horen.
Voor pubers met ADHD echter vormt dit vaak een veel groter probleem. Een probleem dat hun sociale omgang met anderen sterk kan belemmeren en dat kan zorgen voor een sterke angst. Ook na de puberteit houdt deze angst bij ADHD aan, maar die vermindert dan weer vaak vanaf ongeveer dertig jaar.
Sociale angst bij ADD en andere problemen
Symptomen zoals onrust en concentratieproblemen kunnen een andere neurologische oorzaak hebben, of ook een psychologische oorzaak. Het is belangrijk dat uw huisarts een medische oorzaak uitsluit. Meestal kent een huisarts u al langer, en gewoonlijk kent de huisarts ook uw familie (-geschiedenis).
AD(H)D symptomen zijn voor elk persoon verschillend. Elkeen met AD(H)D heeft zijn eigen persoonlijkheid, verleden, sociaal netwerk en vaak ook zijn eigen psychologische problemen. AD(H)D klachten worden mede daardoor bepaald.
Veel van de klachten van AD(H)D komen ook voor bij andere psychische problemen. Daarom vereist het veel ervaring met de diverse psychische problemen om de diagnose AD(H)D correct te stellen.
Sociaal contact bij ADHD/ADD en autisme
Patiënten met sociale angsten of andere problemen in het sociaal verkeer krijgen soms de diagnose ‘autisme’ (het verschil is nochtans meestal snel duidelijk tijdens de diagnosestelling) of ‘angststoornis’ opgeplakt.
Sommigen worden dan weer bestempeld als ‘fobisch’ of worden gediagnosticeerd met een paniekstoornis.
Nog anderen krijgen de diagnose ‘borderline’. Niet weinigen noemt men bipolair.
Niet weinig van de patiënten met ADHD van het onoplettende type in onze psychologenpraktijk lijden onder diverse problemen in hun sociale contacten. Kinderen en volwassenen met ADHD van het over beweeglijk en impulsieve type daarentegen zijn vaak extravert, luidruchtig en soms zelfs storend voor anderen. Maar tegelijk ervaren zij minder angst tijdens het contact.
Mensen met ADHD van het onoplettende type zijn vaak sociaal en emotioneel onhandig uit angst. Anderen hebben daar totaal geen last van. De verschillende vormen van sociale moeilijkheden waarmee mensen met ADHD geconfronteerd worden leggen wij hieronder uit.
Vaak voelen kinderen met een ADHD|ADD problematiek zich tijdens de lagere schooltijd uitgesloten. Ze hebben het gevoel niet bij de groep kinderen uit de buurt of in de klasgroep te horen. Ze voelen zich het vijfde wiel aan de wagen. Ze begrijpen niet waarom zij nooit helemaal bij het groepje speelkameraadjes horen, ondanks hun goede bedoelingen en hunkering naar contact. Anderen worden compleet buitengesloten of zelfs gepest. Het gevolg van ADHD|ADD is vaak sociaal isolement. De helft van de kinderen met ADHD hebben vreemd genoeg totaal geen problemen in het sociaal verkeer.
Dikwijls zijn deze kinderen bang van volwassenen, van vreemde mensen of van groepen. Bijvoorbeeld durven zij de voordeur niet te openen als er onverwachts wordt aangebeld. Of zij hebben schrik om de telefoon op te nemen, of om alleen de buurtwinkel te bezoeken. Sommigen zijn zodanig angstig op school dat ze zich tijdens de speeltijd of middagpauze opsluiten in het toilet of steeds in de buurt van kleuterjuf of onderwijzer blijven. Waardoor men soms -geheel ten onrechte- denkt dat zij een hechtingsprobleem hebben.
Deze sociale angst is vaak de reden waarom sommigen zich liever volledig afsluiten van de buitenwereld in een boek of (tegenwoordig) in een game.
Nog andere kinderen worden sociaal angstig of onhandig vanaf de puberteit. Bij sommigen verdwijnt die angst grotendeels in hun dertiger jaren.
De puberteit stelt hogere eisen aan iemands sociale vaardigheden en dit toont zich nog meer bij pubers met een ADHD|ADD probleem.
Pubers voelen zich in het sociaal verkeer vaak kwetsbaar als een kreeft die van pantser verandert. Maar dat geldt nog meer voor pubers met ADHD|ADD. Heel vervelend voor hen is wat men ‘imaginary audience’ noemt, het gevoel door de omgeving te worden bekeken.
De meeste pubers hebben wel eens last bij het betreden van een vol café of de lokale parochiezaal en voelen de blikken van de massa aan als een hoge muur die op hen afkomt. Maar voor tieners met ADHD|ADD kan dit werkelijk een marteling betekenen en hen ook tijdens het uitgaansleven sterk hinderen. Sommigen lossen dit op door de angst te verzachten met alcohol. Wellicht ontstaan in die periode bij een aantal pubers de latere zware alcoholproblemen. Hetzelfde geldt voor druggebruik.
Tijdens de tienerjaren wordt de pubergroep een soort natuurlijke biotoop van sociaal gedrag maar voor ADD’ers is dat meestal niet zo. Vaak voelen zij zich enkel in een klein groepje van beste vrienden of dichtste familie op hun gemak. En ook daar zijn zij meestal de stille luisteraar. Ik herinner me verhalen van pubers die zich net als de ADHD kinderen in de lagere school opsluiten in het toilet tijdens de speeltijd. En vaak ten onrechte beschouwd worden als autistisch.
Bovendien hebben zij bij sommige mensen moeite met direct oogcontact of zorgt hun aandachtsprobleem (zij blijven denken aan de relatie en niet aan de inhoud van het contact) ervoor dat zij voortdurend de draad verliezen bij wat verteld wordt. Ten onrechte wordt men dan vaak bestempeld door de peergroup als niet sociaal .
Het resultaat is dat zij contact vermijden, zich na enig sociaal contact terugtrekken op zichzelf of gewoonweg een fobie krijgen voor sociale contacten. Ze proberen vooral te vermijden dat anderen hun sociale angst zouden opmerken. Het helpt hen als zij zich (soms onvermijdbaar vaak) in het sociale verkeer begeven. Dan vermindert hun sociale angst soms. Omgekeerd neemt hun sociale angst nog toe naarmate zij zich meer sociaal isoleren.
Mondelinge examens zijn voor sommige scholieren en studenten met ADHD een pest. Sommigen zijn zo bang van sociale contacten dat zij bestempeld worden als autistisch. Mensen met ADD kunnen zich echter goed inleven in anderen en in zichzelf, ze zijn vaak zelfs hoog gevoelig.
ADHD|ADD volwassenen en soorten angst
Volwassenen met ADHD zoeken nog meer dan als puber verklaringen voor hun angsten. Dikwijls is hun angst wat men noemt ‘vrij zwevend’. Dat wil zeggen een vage angst waarmee men wakker wordt of die plots opduikt. Zonder dat men weet waarvoor men precies angstig is.
Soms richt zich dit op één punt, een fobie. Faalangst en verwachtingsangst is er vaak en ook de Imaginary Audience die hierboven werd besproken. Anderen hebben dan weer last van het Imposter Syndroom.
Van faalangst naar verwachtingsangst
Sommige volwassenen met ADD worden als het ware achtervolgd door angst. Ze ontmoeten die angst niet alleen op het werk en in hun sociale contacten. Ook thuis leven zij dikwijls in een voortdurende angst voor wat er straks zal misgaan op het werk. Talrijk zijn de mensen die de angst voelen opkomen op zondagavond, of leerkrachten op het einde van de vakantie. Een lezing geven aan een groep relatief onbekenden is voor sommige mensen met ADD pure horror. Anderen vinden het dan weer heerlijk om een speech te geven…
Die angst kan het bijzonder moeilijk maken tijdens sollicitaties, op het werk of op familiefeesten, bij kennissen en in verenigingen. Sommigen krijgen dan regelrechte paniekaanvallen.
ADHD|ADD behandeling van de angst voor anderen
Net als de andere ADHD|ADD symptomen kan ook de sociale angst bij ADHD verbeteren zonder medicatie in te nemen. Daartoe is een strikte aanpassing van bepaalde leefgewoontes noodzakelijk. Ons behandelprogramma ADD is hier te koop. Voor wie hier de diagnose ADHD kreeg is het programma vanaf heden gratis. Meer informatie over ADHD/ADD vindt u hier.
Taking charge of ADHD’, Russell A. Barkley, 2020, The Guilford Press, NY.
Psychologen in de praktijk
Jan Schrans
Erkenningsnummer: 641104942 jan.schrans@gmail.com
Sabine Vranken
Erkenningsnummer: 692109216 psysabinevranken@gmail.com
Diagnosestelling en Behandeling
Lid van:
Psycholoog VVKP
Wereld Federatie ADHD
Erkend als:
EersteLijns Psycholoog (ELP)
Gespecialiseerde Psychologische Zorg (GPZ)
Adres
Waregemsestraat 80 te Nokere
Zikastraat 126 te Geraardsbergen
